Chương trình JENESYS Nhà Lãnh đạo trẻ Đông Á tháng 5/2009 của Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản hướng tới việc nghiên cứu những ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu hiện nay đến nền kinh tế thế giới và những tác động của nó lên đời sống con người, mà người dân di cư là một trong những nhóm gánh chịu nhiều rủi ro hơn cả. Qua nghiên cứu này, chương trình cũng tìm hiểu và chia sẻ vai trò của Chính phủ và các tổ chức cộng đồng, bao gồm các tổ chức phi chính phủ quốc tế và địa phương, các tổ chức hỗ trợ cộng đồng và người dân trong việc trợ giúp lao động và di dân nước ngoài.
Như thường lệ, chương trình JENESYS tháng 5 tiếp tục lựa chọn các thành viên tham gia đến từ các nước trong khu vực Châu Á Thái Bình Dương. Đại diện của Việt Nam, anh Nguyễn Việt Dũng, sau khi tham gia chương trình và trở về nước, đã có những tâm sự và ý kiến đóng góp về chương trình tại Trung tâm Giao lưu Văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam.
Anh Dũng hiện là Phó Giám đốc Trung tâm Con người và Thiên nhiên (PanNature), một tổ chức phi lợi nhuận trong lĩnh vực bảo vệ môi trường và quản lý tài nguyên, với các hoạt động ưu tiên về thông tin, truyền thông, giáo dục và nghiên cứu chính sách. Anh cho biết, anh rất quan tâm đến tình hình di dân tại Việt Nam và đang tìm hiểu mối quan hệ giữa di dân, biến đổi khí hậu và xung đột tài nguyên, vì vậy, việc tham gia chương trình JENESYS là một cơ hội tốt để anh có thể bổ sung thêm kiến thức cho mình. Chủ đề mà anh tham gia trình bày và thảo luận tại JENESYS lần này về vấn đề người lao động nhập cư ở Việt Nam và những tác động của cuộc khủng hoảng tài chính lên đời sống của họ. Trên cơ sở đó, anh nhấn mạnh đến vai trò của chính sách nhà nước trong việc hỗ trợ những người dân này. Bên cạnh đó, anh cũng đề cập đến cuộc khủng tài chính toàn cầu đang khiến nhiều người lao động Việt Nam ở nước ngoài buộc phải trở về nước và rất cần đến sự hỗ trợ của cộng đồng. Tuy nhiên, ở Việt Nam, vấn đề này vẫn còn khá mới mẻ khi vai trò của xã hội dân sự vẫn còn mờ nhạt, vì vậy chưa có tổ chức cộng đồng nào đứng ra hỗ trợ cho những người lao động trở về nước. Trong khi đó, theo đánh giá của anh, Nhật Bản là đất nước có nguồn lực rất mạnh cho các tổ chức phi chính phủ, các tổ chức cộng đồng chuyên hoạt động hỗ trợ người nhập cư để hòa nhập và cùng sống trong môi trường đa văn hóa. Mô hình tổ chức cộng đồng của chính phủ nước này cũng rất tốt với những chính sách hỗ trợ tích cực, giải quyết công ăn việc làm, và cung cấp các dịch vụ công cho người lao động nhập cư (giáo dục, pháp lý).
Chương trình của JENESYS lần này bao gồm một loạt các hoạt động giảng bài, thảo luận, tọa đàm, tham quan hiện trường, tham vấn cộng đồng và bài tập nhóm. Học viên đã làm việc và tham quan ở các thành phố Tokyo, Kanazawa/Komatsu, Kani/Nagoya và Fuji. Đoàn đã trực tiếp làm việc với các cơ quan Chính phủ Nhật Bản (như Bộ Ngoại giao, Văn phòng Hỗ trợ Khẩn cấp cư dân nước ngoài, Cục xuất nhập cảnh), các nhà nghiên cứu về di dân và văn hóa, các tổ chức phi chính phủ và tổ chức cộng đồng người Braxin, Ấn Độ, Miến Điện ở Nhật Bản, và tiếp xúc với các trường học và người dân nhập cư.
Nhận xét về chương trình, anh cho rằng JENESYS là một chương trình giao lưu đầy thú vị với các chủ đề mang tính thời đại và bắt nhịp được với nhu cầu của cuộc sống con người. Đặc biệt, những kinh nghiệm mà các bạn nước ngoài tham gia chương trình chia sẻ, sẽ giúp anh có thêm nhiều kiến thức phục vụ cho lĩnh vực mà mình đang quan tâm. Anh cũng đã bày tỏ sự cảm ơn đối với ban tổ chức chương trình vì đã hết sức tận tình và chu đáo với những người tham gia. Tuy nhiên, với hy vọng chương trình sẽ ngày một tốt hơn, anh có đóng góp một số ý kiến, ví dụ như, cần bổ sung các nội dung về “lãnh đạo” (leadership), xã hội dân sự và nhân quyền (civil society and human rights) trong từng chủ đề, điều gần như đã bị bỏ qua trong suốt nội dung chương trình; Thứ hai, mỗi chương trình đều hướng tới một chủ đề hoặc đối tượng nghiên cứu khác nhau, vì vậy, chương trình nên dành nhiều thời gian hơn cho các hoạt động mang tính thực tiễn; Thứ ba, đây là một chương trình mang tính giao lưu học hỏi, vì vậy, nếu người tham gia được tiếp xúc và trải nghiệm cuộc sống nhiều hơn với người dân Nhật Bản, để có thể hiểu hơn về văn hóa và cuộc sống ở đất nước này thì chương trình sẽ trở nên ý nghĩa hơn; Cuối cùng, anh hy vọng Quỹ sẽ cử một người đại diện đứng ra điều phối và duy trì các diễn đàn, để các thành viên JENESYS có thể tiếp tục giữ liên lạc và trao đổi kinh nghiệm với nhau.
Cũng trong buổi nói chuyện này, anh đã tâm sự với chúng tôi cảm xúc của mình khi lần đầu tiên đặt chân tới Nhật Bản. Anh tâm sự, đất nước Nhật Bản thực sự tạo cho anh một ấn tượng mạnh mẽ. Mỗi nơi anh đặt chân tới trên đất nước này đều khiến anh có cảm giác ngạc nhiên bởi tính trật tự và văn minh của một xã hội hiện đại và phát triển bậc nhất thế giới. Tuy nhiên, điều làm anh ấn tượng hơn là trong cái không gian hiện đại ấy, những giá trị truyền thống và nét văn hóa riêng của một đất nước vẫn được gìn giữ và trân trọng. Một điều nữa về Nhật Bản mà anh hiếm khi thấy ở các đô thị phát triển khác, đó là không gian xanh dành cho cộng đồng, yếu tố quan trọng luôn được đề cao trong quy hoạch đô thị của Nhật Bản. Đây là điều mà các quốc gia khác như Việt Nam nên học tập và áp dụng để tạo ra các thành phố thân thiện hơn với môi trường thiên nhiên. Trong chuyến thăm tới các thành phố của Nhật Bản lần này, anh rất ấn tượng về cảnh đẹp của thành phố Kanazawa, một thành phố cổ kính với các công trình kiến trúc lâu đời vẫn còn được giữ gìn nguyên vẹn. Cảnh đẹp nơi đây khiến anh liên tưởng tới phố cổ Hội An, nơi được mệnh danh là phố cổ Nhật tại Việt Nam và mới đây được UNESCO công nhận là di sản văn hóa thế giới.
Sau khi tham gia chương trình, anh Dũng tin tưởng rằng, chương trình JENESYS đã và sẽ thúc đẩy mối quan hệ tốt đẹp giữa con người với con người, góp phần hỗ trợ cho quá trình phát triển chung của khu vực Châu Á Thái Bình Dương. Tuy nhiên, anh hy vọng, chương trình JENESYS sẽ không chỉ dừng lại ở các khóa đơn lẻ như thế này, mà sẽ tiếp tục quan tâm đến các thành viên tham gia, cùng những kế hoạch và lộ trình rõ ràng hơn. Với tư cách thành viên của một tổ chức phi chính phủ, một lần nữa, anh hy vọng sẽ nhận được sự hợp tác và hỗ trợ của Quỹ Giao lưu Quốc tế Nhật Bản trong thời gian tới. .