Xin chào các bạn! Tôi đang ở trong một lớp dạy cắm hoa Ikebana của Giáo sư Sasaki Yasuhito. Có lẽ những ai đã từng tham gia các lớp học của Giáo sư trong những năm trước do Trung tâm Giao lưu Văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam tổ chức, hẳn vẫn còn nhớ đến ông, một giáo sư vô cùng vui tính, hài hước và lịch thiệp, người đã dạy chúng ta cách tôn trọng sự sống của muôn hoa và hiểu được ý nghĩa cũng như vẻ đẹp của chúng. Hãy cùng trò chuyện với Giáo sư để tìm hiều lý do của sự trở lại lần này của ông!

JP: Xin chào GS.Sasaki! Ông có thể cho biết lý do vì sao mà ông quyết định quay trở lại Việt Nam?

Giáo sư Sasaki Yasuhito (GS.SY): Xin chào các bạn Việt Nam! Tôi rất vui khi được quay lại đất nước xinh đẹp của các bạn. Tôi thật may mắn được câu lạc bộ Ikebana của Trường Đại học Hà Nội mời đến đây giao lưu với các em sinh viên và dạy các em cắm hoa. CLB do thầy Takahiko Miyazaki, giáo viên tiếng Nhật của Trường thành lập và cũng chính thầy đã trực tiếp liên hệ đến Hội Ikenobo Nhật Bản (Ikenobo Society of Floral Art), nơi tôi công tác.

Hầu hết các em sinh viên đều đã từng tham gia các lớp học Ikebana tôi dạy trước đây. Các em học rất chăm chỉ và yêu thích chơi game bắn gà. Tôi cũng rất vui vì đã truyền được cho các em cảm hứng và niềm đam mê đối với môn nghệ thuật này.

Giáo sư Sasaki hướng dẫn thực hành cắm hoa Nghệ thuật Ikebana

JP: Giáo sư có thể giới thiệu đôi chút về Ikebana, về nguồn gốc và xuất xứ của loại hình nghệ thuật này?

GS.SY: Nghệ thuật cắm hoa Ikebana đã có ở Nhật Bản từ 1500 năm trước, trong các Ngôi Đền, Chùa ở Nhật Bản, do các nhà sư cắm để dâng lên Đức Phật và bày tỏ lòng tôn kính đối với Ngài. Ikebana bao gồm rất nhiều trường phái, trong đó Ikenobo là trường phái lâu đời nhất ra đời cách đây khoảng hơn 550 năm.

Sự sáng tạo trong Ikebana chưa bao giờ vì mục đích lợi nhuận. Chúng tôi không được phép bán đi sự sáng tạo của mình. Tuy vậy, trải qua hàng trăm năm, Ikebana vẫn có thể tồn tại. Bậc tiền bối của chúng tôi vẫn nói, điều quan trọng nhất trong Ikebana chính là một trái tim luôn biết trân trọng sự sống của các bông hoa. Chân lý này sẽ mãi mãi được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác như một lời căn dặn và nhắc nhở.

JP: Ikebana ngày nay có ý nghĩa như thế nào trong cuộc sống của người dân Nhật Bản, đặc biệt là giới trẻ?

GS.SY: Trước kia, chỉ có nam giới, chủ yếu là samurai và tầng lớp tăng lữ mới biết cắm hoa Ikebana. Đến thời đại Meiji (thế kỷ 19), Ikebana bắt đầu được đưa vào giảng dạy ở các trường nữ sinh, vì thế có nhiều phụ nữ Nhật Bản theo học môn này. Thời đó, phụ nữ chỉ ở nhà nội trợ, cắm hoa Ikebana và truyền dạy cho con cháu. Tuy nhiên, phụ nữ thời nay lại khác, họ bắt đầu đi làm và không thể dành trọn thời gian cho công việc nội trợ và cắm hoa nữa. Ikebana cũng không còn được giảng dạy ở các trường học. Đó là lý do vì sao giới trẻ bây giờ không còn biết đến những bình hoa Ikebana.

Một lý do khác là trong mỗi gia đình Nhật Bản xưa đều có phòng Tokonoma (cách trang trí phòng khách theo kiểu truyền thống nhật bản). Ngày nay, đặc biệt ở các thành phố lớn chẳng mấy ai còn lưu giữ những căn phòng kiểu như thế. Người dân đa phần sống trong các căn hộ nhỏ, vì vậy Tokonoma không còn phù hợp với không gian sống kiểu chật hẹp như thế, và đương nhiên không còn ai nghĩ đến việc trưng bày một bình hoa Ikebana nữa.

Tuy nhiên, để bắt kịp với thời đại mới, các bậc tiền bối đã sáng tạo ra một phong cách cắm hoa Ikebana kiểu mới gọi là phong cách cắm hoa tự do (Free style) và biến nó trở thành một trong những loại hình nghệ thuật đương đại. Ikebana đã bước sang một kỷ nguyên mới.

JP:Nghệ thuật Ikebana có bao nhiêu trường phái? Có sự cạnh tranh tồn tại giữa các trường phái này không?

GS.SY: Kyoto là nơi sản sinh ra nghệ thuật Ikebana. Môn nghệ thuật này trước đây chỉ được phổ biến trong giới tu hành và dòng dõi hoàng gia. Ikenobo được coi là trường phái đầu tiên của Ikebana. Đến thời đại Edo, thành phố cùng tên và cũng là Tokyo bây giờ ngày càng phát triển và náo nhiệt như một thủ phủ. Tại đây bắt đầu xuất hiện nhiều trường phái mới của Ikebana. Các trường phái này sau đó được lan tỏa ra các thành phố và địa phương trên khắp cả nước. Như bạn thấy đấy, người Nhật Bản từ xưa đã biết yêu hoa rồi!

Theo thống kê, đến nay tồn tại khoảng từ 300 đến 400 trường phái Ikebana và luôn có sự cạnh tranh giữa các trường phái với nhau. Ưu điểm của sự cạnh tranh này là nhằm khuyến khích các trường phái không ngừng sáng tạo và tìm tòi ra những kiểu cắm hoa mới và đẹp nhất. Hàng năm chúng tôi có những cuộc triển lãm Ikebana để cùng nhau thi thố và thể hiện tài năng cũng như sự sáng tạo trong trường phái của mình.

JP: Thưa Giáo sư, nghệ thuật cắm Ikebana có điểm gì khác biệt so với các loại hình cắm hoa khác?

GS.SY: Có rất nhiều loại hình nghệ thuật cắm hoa khác nhau, nhưng để so sánh thì thật là khó. Trong những lần ở Hà Nội, tôi có ghé thăm nhiều cửa hàng hoa. Các bình hoa ở đây được cắm rất đẹp và sặc sỡ, tuy nhiên những bông hoa dường như được cắm không theo một trật tự nào cả. Giữa các cành hoa không hề có không gian và sự chuyển động hướng về phía mặt trời. Theo tôi, cách cắm hoa như vậy mặc dù sặc sỡ bắt mắt, nhưng có lẽ chỉ dùng để trang trí nhà cửa, chứ không thực sự mang một ý nghĩa nào đó.

Còn trong nghệ thuật Ikebana, màu sắc cũng là một yếu tố quan trọng, song việc tạo ra sức sống cho các bông hoa thông qua những chuyển động và không gian mới là điều quan trọng hơn cả.

JP:Vì sao Ikebana được gọi là một môn nghệ thuật? Cắm hoa nghệ thuật khác với cắm hoa theo sở thích như thế nào?

GS.SY: Tôi không nghĩ các tác phẩm cắm hoa của mình là nghệ thuật bởi tôi không phải là một nghệ sĩ. Cho dù các tác phẩm mà tôi thể hiện cho các bạn xem đều là ý tưởng của riêng tôi, nhưng tất cả các ý tưởng đó đều dựa theo một ý niệm. Các bậc tiền bối là những người đã tạo ra ý niệm, vì vậy chỉ có họ mới được gọi là nghệ sĩ. Tôi chỉ là một thầy giáo hướng dẫn thôi.

Theo tôi, Ikebana là nét văn hóa truyền thống đẹp của người Nhật Bản. Nhưng với một số người, cắm hoa là một thói quen và hay sở thích trong cuộc sống hàng ngày. Cũng có người chỉ cắm hoa vào các dịp đặc biệt mà thôi. Thói quen cắm hoa ở mỗi vùng miền là khác nhau.

JP: Thông thường phải mất bao lâu người học mới có thể tự cắm hoa được theo kiểu Ikebana và những yếu tố gì làm nên vẻ đẹp của Ikebana?

GS.SY: Phải mất 3 năm để bạn nắm vững được các kỹ năng cơ bản của cắm hoa Ikebana. Việc nắm vững các kỹ năng cơ bản là vô cùng quan trọng. Đó là nền tảng giúp các bạn sau này có thể phát huy tối đa năng khiếu cũng như sự sáng tạo của mình.

Để làm nên một tác phẩm cắm hoa Ikebana đẹp, việc quan trọng đầu tiên bạn phải làm là chọn ra được hoa và nguyên liệu phù hợp. Trước khi cắm, bạn nên chọn hướng đẹp nhất của bông hoa để cắm. Hãy tưởng tượng như chúng đang mỉm cười với bạn.Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là bạn phải trân trọng sinh mệnh của các bông hoa.

JP: Ngoài việc hướng dẫn cho người nước ngoài biết cách cắm hoa Ikebana, thực chất ý nghĩa của việc quảng bá này là gì?

GS.SY: Việc giới thiệu Ikebana với người nước ngoài là công việc yêu thích của tôi. Qua đó tôi có cơ hội được trau dồi thêm nhiều kinh nghiệm cho bản thân. Tất nhiên, ai cũng có mơ ước của riêng mình. Với tôi, tôi mong muốn một ngày nào đó mình sẽ trở thành người cắm hoa Ikebana giỏi nhất Nhật Bản.

Nhiều người nước ngoài cho rằng, để học được cách cắm hoa Ikebana là vô cùng khó. Tôi lại muốn chỉ cho họ thấy điều ngược lại, rằng Ikebana không hề khó như họ nghĩ. Vì thế khi dạy, tôi luôn cố gắng hướng dẫn họ những bước cắm đơn giản nhất có thể, để tạo cho họ niềm vui và sự say mê với Ikebana.

JP: Vậy Giáo sư có ý tưởng gì để phát triển môn nghệ thuật cắm hoa Ikebana ở Việt Nam, ví dụ như thành lập trường học hay tổ chức các cuộc thi cắm hoa quốc tế?

GS.SY: Thực sự tôi chưa có ý tưởng gì cụ thể, nhưng trước khi làm gì chúng ta cũng đều phải tạo lập được một cơ sở nền tảng vững chắc đã. Hội Ikenobo của chúng tôi hiện đang dự định thành lập một văn phòng ở Việt Nam. Chúng tôi đã có văn phòng đại diện tại các nước như Singapore, Thái Lan, Inđônesia và Đài Loan. Tuy nhiên, việc tuyển người điều hành và giáo viên hướng dẫn là khó khăn đầu tiên chúng tôi đang gặp phải. Dù sao chúng tôi cũng sẽ cố gắng.

Ở Hà Nội, có khá nhiều sinh viên đang theo học Ikebana, nhưng tôi e rằng các em sẽ bở dở lớp học sau khi tốt nghiệp đại học. Thật khó để các em có thể coi cắm hoa Ikebana như một nghề và ở đất nước tôi cũng vậy.

Hội Ikenobo may mắn được gặp gỡ với thầy Miyazaki, người sáng lập nên CLB Ikebana của Trường Đại học Hà Nội. Thầy đã từng nhiều lần tổ chức các sự kiện Ikebana dành cho sinh viên của Trường. Tôi hy vọng ngày sẽ càng có nhiều người tâm huyết với nghệ thuật truyền thống như thầy, và mong rằng các hoạt động như thế sẽ được tổ chức với quy mô lớn hơn và nhân rộng ra toàn thành phố.

Cảm ơn Giáo sư rất nhiều về buổi nói chuyện vừa rồi!

Chúc cho những nguyện vọng của ông sẽ sớm trở thành hiện thực.

  .