Sự giải thiêng của tình bạn: Khi “Bởi vì có cậu” xé toang lớp vỏ ngọt ngào của các mối quan hệ

Trong một thời đại tràn ngập những thuật ngữ như “người giỏi xã giao”, “mở rộng quan hệ”, tình bạn thường bị gói gọn thành một loại tài sản xã hội hào nhoáng: có thể đo lường, khoe khoang, thậm chí quy đổi thành lợi ích. Mạng xã hội đầy những bức ảnh “chị em thân thiết”, “anh em nghĩa tình”, cùng vô vàn câu nói truyền cảm hứng ca ngợi “tình bạn đích thực”. Chính trong bối cảnh ấy, “Bởi vì có cậu” của Shigematsu Kiyoshi giống như một lưỡi dao mổ lạnh lùng và chính xác, mổ xẻ khái niệm tình bạn vốn bị lý tưởng hóa quá mức, để lộ ra những sự thật phức tạp ít ai muốn thừa nhận: tình bạn không chỉ là sự an ủi, mà đôi khi cũng là gánh nặng; không chỉ là thấu hiểu, mà còn có thể là chiếc ổ ấp ủ những hiểu lầm; không chỉ là kết nối, mà còn chứa trong nó sự xa cách không thể tránh khỏi.

Tài năng của Shigematsu luôn nằm ở việc khắc họa những căng thẳng mong manh trong quan hệ giữa người với người, và “Bởi vì có cậu” chính là đỉnh cao của khả năng ấy. Trong sách không có những lời thề hùng hồn về tình bạn, không có những màn hòa giải kịch tính. Thay vào đó, ta chỉ thấy những con người bình thường, loay hoay, ngập ngừng, vụng về trong nỗ lực kết nối với nhau. Chính cách “giải thiêng” tình bạn – lột bỏ lớp áo lãng mạn hóa để phơi bày gương mặt thật của nó – đã tạo nên giá trị tinh thần quý giá nhất của cuốn sách. Trong khi đa số tác phẩm khác vẫn coi tình bạn là “thuốc chữa bách bệnh” cho nỗi cô đơn, Shigematsu lại dũng cảm chỉ ra: đôi khi, chính người bạn thân thiết nhất lại khiến ta cảm nhận rõ ràng nhất sức nặng của cô độc.

Các mối quan hệ trong “Bởi vì có cậu” mang một sự chân thực đến gần như tàn nhẫn. Ở đó không có “kẻ ác” theo nghĩa thông thường, nhưng lại đầy những tổn thương mà những con người tốt bụng gây ra cho nhau. Một cảnh tượng khó quên là khi hai người bạn thuở nhỏ gặp lại sau nhiều năm, họ phát hiện ra ngoài ký ức thì chẳng còn gì để nói. Họ cố gắng tìm chủ đề, nhưng chỉ có thể lúng túng xoay quanh chuyện quá khứ. Shigematsu tinh tế khắc họa hiện tượng “tình bạn quá hạn” – sợi dây từng quan trọng đến mức sống còn, nhưng theo thời gian lại trở nên mỏng manh, xa lạ. Đây là trải nghiệm chung của rất nhiều người: trong một xã hội biến đổi nhanh chóng, ngay cả tình bạn thân thiết nhất cũng khó thoát khỏi sự bào mòn của thời gian.

Đáng lo ngại hơn, tác phẩm còn phơi bày cả những quan hệ quyền lực ẩn trong tình bạn. Ngay cả trong mối quan hệ tưởng như thuần khiết nhất, vẫn luôn tồn tại những yếu tố tinh vi của chi phối và phục tùng, chăm sóc và được chăm sóc. Trong một câu chuyện, một người phụ nữ luôn đóng vai trò “người lắng nghe” chợt nhận ra rằng mối quan hệ của cô chỉ tồn tại dựa trên việc cô mãi mãi làm chiếc “thùng chứa cảm xúc” cho người kia. Khi cô thử chia sẻ sự yếu đuối của mình, điều nhận lại chỉ là sự bối rối, thậm chí khó chịu từ phía bạn. Shigematsu đã thẳng tay phá vỡ ảo tưởng “tình bạn là bến cảng bình đẳng”, chỉ ra rằng trong đó đôi khi vẫn tồn tại những dạng thức khai thác, cho dù được bọc trong vẻ ngoài dịu dàng, quan tâm.

Một chủ đề xuyên suốt khác của cuốn sách là sự đổ vỡ trong giao tiếp. Nhiều nhân vật mang theo ý định chân thành nhất để hiểu nhau, nhưng rồi lại lạc lối trong mê cung ngôn từ và cảm xúc. Có một cảnh đặc biệt đau lòng: một người đàn ông cố gắng giãi bày nỗi khổ tâm nhiều năm với bạn cũ, nhưng chỉ nhận lại được vài câu an ủi sáo rỗng rồi bị đổi chủ đề vội vã. Sự thất bại này không phải vì ác ý, mà bắt nguồn từ sự phức tạp của cảm xúc con người – đôi khi, điều đáng sợ nhất không phải là sự lạnh nhạt của bạn bè, mà là phản ứng chân thành nhưng hoàn toàn sai lệch của họ.

Tuy vậy, Shigematsu không dừng lại ở việc vạch ra mặt tối của tình bạn. Ông còn đi xa hơn để khám phá ý nghĩa mới mà tình bạn có thể mang trong sự tỉnh táo ấy. Khi những kỳ vọng phi thực tế bị gỡ bỏ, tình bạn không còn là “liều thuốc” cho cô đơn, mà trở thành một nỗ lực nhỏ bé nhưng chân thật trong việc chia sẻ thân phận con người. Một cảnh tinh tế trong sách là khi hai người bạn, dù nhận ra giữa họ đầy rẫy hiểu lầm, vẫn chọn tiếp tục gặp nhau uống cà phê định kỳ. Họ hiểu rằng sự thấu hiểu trọn vẹn là điều bất khả, nhưng lại trân trọng chút ấm áp trong một kết nối không hoàn hảo. Chính thái độ “biết là không thể nhưng vẫn làm” ấy có lẽ là lời giải thích sâu sắc nhất mà Shigematsu dành cho tình bạn hiện đại.

Trong xã hội ngày nay, khi cộng đồng truyền thống tan rã, cấu trúc gia đình đa dạng, tình bạn gánh vác trọng trách cảm xúc chưa từng có. Chúng ta kỳ vọng bạn bè trở thành người yêu, người thân, bác sĩ tâm lý, thậm chí là “người dẫn đường tinh thần”. “Bởi vì có cậu” nhẹ nhàng nhưng kiên định đặt câu hỏi: khi gỡ bỏ những gánh nặng không tưởng đó, liệu chúng ta có thể gặp nhau một cách thật sự? Những mối quan hệ trong sách, đầy thiếu sót nhưng chân thực, mở ra một mô hình cảm xúc bền vững hơn – dựa trên việc nhận biết giới hạn của nhau, thay vì nuôi ảo tưởng về sự thấu hiểu hoàn hảo.

Sau cùng, “Bởi vì có cậu” không đưa ra đáp án đơn giản nào về tình bạn. Nó giống như một tấm gương, phản chiếu những khát vọng và nỗi sợ, sự dũng cảm và yếu đuối trong mọi mối quan hệ thân thiết. Shigematsu cho ta thấy: giá trị của tình bạn có lẽ không nằm ở việc nó xua tan bao nhiêu cô đơn, mà ở chỗ nó dạy ta cách sống cùng với cô đơn; không nằm ở việc bạn bè hiểu ta hoàn hảo đến đâu, mà ở việc ta vẫn chọn tin tưởng ngay cả khi không được hiểu hết. Trong một thế giới ngập tràn những kết nối giả tạo, sự “giải thiêng” ấy chính là món quà tinh thần quý giá: nó cho phép ta, sau khi đã vỡ mộng, tìm lại những khoảnh khắc giản đơn nhưng sâu sắc của sự kết nối thật sự.

Khi gấp lại trang cuối cùng, “Bởi vì có cậu” không để lại vị đắng của thất vọng, mà là một sự thanh thản kỳ lạ. Biết được giới hạn của tình bạn, ta lại càng tự do bước vào nó; nhận ra bản chất không hoàn hảo của kết nối, ta lại càng chân thành trân trọng những khoảnh khắc hiểu nhau ngắn ngủi. Theo cách ấy, Shigematsu đã làm nên một nghịch lý tuyệt đẹp: bằng việc bóc trần những ảo tưởng lãng mạn về tình bạn, ông đã giúp ta tái khám phá ánh sáng bền bỉ và mộc mạc của nó.